وسواس و کرونا

شاید این روزا هممون این فکر از سرمون رد شده که چقد آدمای وسواسی زندگی سختی دارن و خیلیامون یاد آدمای وسواسی دورمون افتادیم و رنجی که اونا می کشن.

اما الان کرونا با ما و با آدمهای وسواسی داره چکار می کنه؟ و چطور می توانیم علیرغم شرایط سختی که داریم مواظب سلامت روان خودمان و آدمهای اطرافمون باشیم.

اول این سوال پیش می آید که کدام یک از رفتارهایی که ما این روزها انجام می دهیم وسواس است؟

این سوال را در سه سطح پاسخ میدهیم:

سطح اول افکار هستند که شامل موارد زیر می باشند

1- کلماتی حاکی از شک و تردید ها ؟ آیا دستامو تمیز شستم؟ اگر دستامو تمیز نشسته باشم چی؟ آیا لباسام تمیزه؟ و …

2- تصاویر ذهنی مداوم (مثل اینکه خودم رو یا عزیزانم رو تصور می کنم که بیمارن و حالشون خیلی بده یا اینکه فوت شدن و خودم رو توی مراسمشون تصور می کنم)

3- میل به انجام ناگهانی و مکرر یک کار ( میل به شستن مداوم دست ها و ضد عفونی کردن مداوم سطوح وقتی که هیچ کدام از اتفاقاتی که لازمه پیشگیری هستند پیش نیامده است)

اگر این فکرها دایما تکرار می شوند و نمی توانیم در مقابل آنها مقاومت کنیم و برای برطرف شدنشان، سریعا یک کار را انجام میدهیم حتی برخلاف میلمان این یک فکر وسواسی است.

سطح دوم نحوه معنی کردن این افکار برای خودمان است که شامل موارد زیر می باشد.

1- مسولیت پذیری بیمارگون : به این معنی که اگر من کمترین مسولیت را در انتقال بیماری دارم باید به هر کاری دست بزنم تا آن را منتقل نکنم (مثل اینکه باید همه جا رو ضد عفونی کنم، باید پیامهای بهداشتی رو برای همه بفرستم، باید مداوم به بقیه تذکر بدم و …) .

2- بیش برآورد خطر: به این معنی که احتمال وقوع بیماری و عوارض آن را به شدت بالا تخمین بزنیم (مثلا اینکه اگر مریض بشیم قطعا می میریم)

3-درآمیختگی فکر و عمل: یعنی فکر درباره یک اتفاق بد احتمال بروز آن را بیشتر می کند (مثلا اینکه اگر این فکر به ذهنم بیاد که همسرم کرونا بگیره حتما اون کرونا می گیره).

4- کنترل ذهنی: یعنی باور به اینکه من باید تمام افکار و ذهنم را کنترل کنم (پس نباید بزارم هیچ فکری از بیماری در ذهن من مرور شه و باید تمام افکارم را کنترل کنم). همین الان سعی کن چند لحظه به بخاری فکر نکنی. چی شد؟ تونستین؟

5- تحمل ناپذیری بلاتکلیفی : یعنی اینکه من باید از همه چیز صد در صد مطمئن باشم.(مثلا من نمی تونم تحمل کنم که آیا من الان سالم هستم یا نه و باید مطمِِِِِِِِِئن بشم که خودم و تمام خانواده ام سالم هستیم . باید قطعا بدونم که تمام خونه ام ضد عفونی شده است )و ..

6- کمال گرایی : یعنی اعتقاد به این که باید همه چیز کامل و بی نقص باشه. (باید صد در صد اطرافم به شکل کامل کامل پاکسازی شه)

و نهایتا سطح سوم که شامل رفتارهای ماست .

در این سطح اگر یک رفتار از روی قصد و با تکرار زیاد انجام شود (10 بار شستن دست ها) طوری که انگار هیچ کنترلی بر انجام آن رفتارها ندارید و مجبور هستید که آنها را انجام دهید علیرغم اینکه خودتان هم نمی خواهید یعنی وسواس گریبان شما را گرفته است.
به عبارتی ما در یک چرخه گیر می افتیم

حالا با این چیزایی که گفتم کدوممون این روزا وسواس بیمارگون گرفتیم.

شاید الان بعضیاتون بگین باید وسواس داشته باشیم تا سالم بمونیم من هم با شما موافقم. اما فکرشو بکنین ما می خوایم از خودمان و اطرافیانمون در قبال یک ویروس محافظت کنیم اگر قرار باشه با کمالگرایی بخوایم این کارو بکنیم یعنی باید تمام محیط خونه، محیط شهر اعم از مغازه ها، محل کار، وسایل حمل و نقل و … همه رو کاملا مطمئن شیم که بهداشتی و سالمن باید تمام آدمهای اطرافمون رو کنترل کنیم تا مو به مو مسائل بهداشتی رو رعایت کنن. باید جلوی تمام فکرای مربوط به بیماری رو سد کنیم و نزاریم اونا به ذهنمون خطور کنن حتی یه ذره اشتباه هم می تونه یه فاجعه پیش بیاره پس نباید اشتباه کنم و نباید بزارم بقیه اشتباه کنن و هزار تا فکر اینجوری به نظرتون وقتی کرونا یک ماه یا دو ماه دیگه رفت چند نفرمون از نظر روانی و بدنی داغون داغونیم یا حتی چند نفرمون با استرسی که به خودمون تحمیل می کنیم سیستم ایمنی بدنمون رو ضعیف کردیم و راه رو برای کرونا باز کردیم؟ احتمالا خیلی هاااااااااااااااااااا

اما چکار میشه کرد؟

اول سعی کنید به شایعه ها توجه نکنید آدما تو بحران ها اضطراب خیلی زیادی دارند و همین باعث میشه که یک سری آدم سود جو برای منافع خودشون شروع به تولید شایعه کنند فرضا تعداد بازدید خبرای یک شبکه یک دفعه کلی بالا میره یا فالورهای یک صفحه اینستاگرام به شدت افزایش پیدا می کنند پس فرصت خیلی خوبی برای خبر دادن حالا هر چه تیتر خبر جذاب تر بهتر.

دوم یادتون باشه خودتون رو خیلی زیاد در معرض اخبار بد قرار ندین چون مغز آدمها تا یک حد به اخبار و خطرات توجه می کنه اگر میزان آسیب ها خیلی زیاد گزارش بشه مغز تمایل به نادیده گرفتن اونها داره و این گاها باعث میشه رفتارهای آسیب زننده بیشتر بشن به عنوان مثال وقتی خبر فوت 10 درصد اعلام میشه فرد به این نتیجه میرسه که حتما می میرم پس دستامو نمی خواد بشورم.

سوم حالا که فرصت پیدا کردین تو خونه با خانوادتون بمونین قدر اون رو بدونین و شروع کنین به امتحان کردن کارهایی که فرصتش رو نداشتید واقعیت اینه که دنیای شلوغ امروز ما رو خیلی از هم دور کرده پس الان که به اجبار تو خونه ایم فرصت بزارم برای شنیدن حرفای دختر نوجوانم، به کیکی که مدت ها می خواستم بپزم، به غذایی که دستورش رو از ایستا گرفتم، فیلمایی که نتونستم ببینم و …

چهارم بهداشت رو در همون حدی که از منابع موثق و رسمی اعلام میشه رعایت کنید مثلا شستن دست ها یک بار به مدت 20 ثانیه کافی است خودتون رو درگیر آداب وسواسی نکنید.

و پنجم داشتن استرس به شدت به سیستم ایمنی آسیب می زنه و لازمه از بین بردن این ویروس داشتن سیستم ایمنی قوی ست پس خودتون رو با تمرینات تنفس عمیق و ریلکسیشن اروم کنید و دعا کنید برای سلامت هممون چون دعا تاثیر روانی عمیقی بر سلامت داره هم چنین الان که مجبورین تو خونه بمونین از تکنولوژی استفاده کنین و با هم تماس تصویری بگیرین تا فاصله هاتون کمتر احساس شه اما حواستون باشه زیاد هم تو شبکه های اجتماعی پرسه نزنین چون پرن از شایعه.

مواظب سلامت روان و جسمتون باشید ایام به کام.

راضیه ایراندوست دکتری روانشناسی سلامت